kasztelan. [ łac. castellanus ‘mieszkający w twierdzy’ ], w Polsce w XII–XIII w. urzędnik sprawujący władzę nad zamkiem lub grodem oraz podległym mu okręgiem, tzw. kasztelanią.
Polska Co należało w Polsce do najstarszych danin? Danina opolna -w postaci krowy lub woła od opola jako całości Nazwa pochodziła od nacięć na dwóch deszczułkach, z których jedna pozostawała u płatnika, a drugą zabierał poborca daniny. Zgodność nacięć dowodziła ich uiszczenia. Była to prymitywna forma kwitu skarbowego Część wydobytych kruszców, przyznawana dla książąt w zamian za możliwość wydobywania. Zasada wolności górniczej. Podatek płacony przez miasta od majątku ruchomego i nieruchomego To 1/4 dochodu z królewszczyzn przeznaczona na utrzymanie stałego wojska Przedstaw podział grzywny polskiej na jednostki płatnicze Grzywna polska(213 g. Srebra) –początkowo bito z niej 240 denarów, 10 denarów stanowiło skojec, a sześć skojców tworzyło wiardunek. Gdzie państwo polskie ostatecznie znalazło swoja kolebkę? Jaki zwrot doszedł do tytulatury książęcej wraz z przyjęciem chrześcijaństwa? W starożytnym Rzymie jedna z prowincji. W drugim wieku podzielona na Górną i Dolną Odrę. Obecnie to częściowe tereny Węgier, Austrii i Słowenii To wielka własność ziemska Co to jest policentryzm ? Suwerenność prawa i rządów księcia w swojej dzielnicy. Rozbicie Polski na dzielnice- każdy książę rządzi się osobnym prawem w swojej dzielnicy, nie ma jednego zwierzchniego Wymień daty pierwszych sześciu koronacji królewskich w Polsce z podaniem kogo dotyczyły 1025(Bolesław Chrobry), 1025(Mieszko II), 1076(Bolesław Śmiały), 1295(Przemysław II), 1300 (Wacław II), 1306(Wacław III Czeski), 1320(Władysław Łokietek) Wymień podstawowe jednostki podziału terytorialnego w Polsce w okresie monarchii patrymonialnej Prowincja, kasztelania (okręgi grodowe) Wymień zbiorowe organy centralne państwa polskiego w okresie monarchii patrymonialnej Co było przyczyną wyodrębnienia wydatków państwowych od skarbu królewskiego? Wyprowadzenie wojsk zaciężnych opłacanych z nakładanych w tym roku podatków Jaka była najwyższa grupa współdziałania? Drużyna monarsza, urzędnicy, duchowieństwo Jaki był najważniejszy urząd w XI w? Jakie były urzędy dygnitarskie w XI? Cześnik, stolnik, koniuszy, łowczy, wojewoda Kto zajął pierwsze miejsce w hierarchii urzędniczej? Jak nazywał się pomocnik kasztelana do spraw wojskowych? Kto zastępował panującego w zarządzie państwa oraz w sprawowaniu sądów? W której dzielnicy Polski piastowskiej powstał wysoki urząd marszałka? Plenipotenci to przedstawiciele miast królewskich w sejmie w liczbie Kto zarządzał skarbem rawskim? Jakie funkcje od XIII pełnili notariusze? Do kogo należał w dawnej Polsce zarząd nad skarbem i archiwum? Jak nazywali się urzędnicy lokalni zajmujący przed rozbiciem dzielnicowym najwyższe stanowisko? Namiestnicy prowincjonalni. Jakie dzielnice nazywano ziemią? Dzielnice, które w drodze połączenia przestały być osobnym księstwem ale zachowały odrębną organizacje urzędniczą. Jaki tytuł nosili zazwyczaj urzędnicy zarządu centralnego pełniący obowiązki na dworze królewskim? Komes, zastępca księcia- komes nadworny tzw. wojewoda Wymień zbiorowe organy centralne państwa polskiego w okresie monarchii patrymonialnej Jakim celom służyły stałe objazdy kraju przez panującego? Wyjaśnij termin "princeps" Kogo w dawnej Polsce określano mianem komorników? Jaki sąd był niższym sądem sądownictwa książecego?
W dawnej Polsce od XIII w. urzędnik zarządzający dworem królewskim lub książęcym. W okresie od XV do XVIII w. marszałek wielki koronny był najwyższym dostojnikiem państwowym. Do jego obowiązków należało sprawowanie sądów w miejscu pobytu króla, prowadzenie obrad senatu, pełnienie nadzoru nad siłami porządkowymi.
urzędy w dawnej Polsce – urzędy dworskie, i lokalne, ziemskie, miejskie i wiejskie w Polsce i W. Księstwie Litew. do 1795. Urzędy w państwie Piastów formowały się na dworze władcy, który był ośrodkiem i źródłem władzy. Stanowiący jego najbliższe otoczenie urzędnicy dworscy pełnili jednocześnie funkcje adm. i sądowe. Sądownictwo dopiero z czasem wyodrębniło się w osobną gałąź władzy. Wyższych urzędników XI–XIII w. zwano komesami (komes); pol. odpowiednikiem komesa był żupan (żpan, pan), także czestnik, stołecznik. Z czasem tytuły te zaczęły określać nie urząd, ale wysoką pozycję społeczną. Najwyższym urzędnikiem występującym już w XI w. był komes nadworny (łac. comes palatinus), zastępujący monarchę, w sprawowaniu sądów i dowodzeniu wojskiem, dlatego przyjął słow. nazwę wojewody. Urzędnikami dworskimi byli: cześnik, koniuszy, sędzia dworski, stolnik, miecznik, łowczy (1), także komornicy, czyli dworzanie (od komora — dwór książęcy). Ich nazwy wskazywały na zakres sprawowanych funkcji. Od pocz. XII w. źródła notują urząd kanclerza (1) — kierownika kancelarii, którego pozycja rosła w miarę upowszechniania dokumentu w działalności państwa. W średniowieczu kanclerzem bywał zwykle duchowny. Wysokie stanowisko zajmował skarbnik zawiadujący skarbcem, gdzie przechowywano pieniądze na bieżące potrzeby dworu, klejnoty, także dokumenty; pieniądze były pod opieką mincerza — zarządcy mennicy, do którego rąk wpływały także dochody pieniężne. W dobie rozbicia dzielnicowego (XII–XIII w.) na Śląsku najważniejszym urzędnikiem był komornik wielki, zarządzający dworem książęcym; tamże powstał urząd marszałka — z dawnego koniuszego, który konkurował z komornikiem wielkim. Obok urzędów dworskich powstały też urzędy lokalne. W XI w. monarcha powoływał namiestników do zarządu prowincji. Ukształtował się też podział państwa na okręgi grodowe. Na czele okręgu stał komes grodowy, zw. kasztelanem (comes castellanus), który sprawował administrację polit. i gosp. oraz sąd w swoim okręgu — kasztelanii, posługując się podległymi mu urzędnikami: chorążym, wojskim, sędzią grodowym, włodarzem. W XIII w. urzędy dworskie ustabilizowały się na tyle, że przy łączeniu 2 lub więcej dzielnic w ręku jednego władcy (spadek, układy itp.) każda zachowywała własne urzędy. Przy niektórych urzędach jako stałych urzędników powoływano ich zastępców: podkanclerzego, podskarbiego, podkomorzego, podczaszego, podstolego, podkoniuszego, podłowczego, podsędka. Wykształciła się też praktyka dożywotności urzędów oraz powoływanie, zwł. na urzędy wyższe, przedstawicieli możnych rodów danej dzielnicy. Urzędnicy stanowili elitę społ. i władzy; otrzymywali uposażenie z części pobieranych na rzecz władcy dochodów, najpierw w naturze, następnie, w miarę rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej, w wyznaczonym im udziale w cłach, mytach, a w Małopolsce XIV–XV w. — w pensjach pieniężnych, które wypłacano z dochodów żup solnych w Wieliczce i Bochni. Urzędnicy sprawujący sądy pobierali część kar sądowych. Po zjednoczeniu państwa w XIV w. terytoria dawnych dzielnic utrzymały odrębność jako ziemie z własną hierarchią urzędniczą, odtąd zw. ziemską. Większe obszary, gdzie zachował się urząd wojewody, nazywano województwami. Niektóre województwa (gł. rus., mazowieckie, do wyodrębnienia się woj. lubelskiego 1476 — sandomierskie, po 1569 inkorporowane podlaskie) składały się z kilku ziem, z których każda miała swoje urzędy ziemskie. Do uprawnień wojewody należało doprowadzanie pospolitego ruszenia województwa na miejsce zborne, ustalanie cenników na wyroby rzem. w miastach, uczestniczenie w sądach wyższych dla szlachty; XIV–pocz. XV w. wojewodowie mieli ograniczone prawo azylu, chroniące szlachtę przed arbitralnością monarchy, sprawowali też sądownictwo zwierzchnie nad Żydami. W miarę upowszechnienia immunitetów ekon. i sądowych XIII–XIV w. oraz rozwoju samorządu miast kasztelanowie tracili swoje uprawnienia, zamieniając się w dostojników ziemskich. W XV w. uformował się jednolity system urzędów ziemskich, oparty gł. na wzorcu stołecznej Małopolski, do której stopniowo dopasowywały się inne dzielnice. Przodowały urzędy wojewody i kasztelana, które dawały dostęp do rady król., poźniejszego senatu. Do godności senatorskich zaliczano też na Kujawach, w Sieradzkiem i Łęczyckiem konarskich (koniuszych), przekształconych w XIV w. w kasztelanów konarskich (gdzie indziej urząd ten zanikł). Wysokim urzędnikiem lokalnym był podkomorzy, który sprawował sąd w sprawach o granice dóbr, był z urzędu opiekunem wdów i sierot szlachty, w Wielkopolsce zasiadał też w sądzie ziemskim, a za nim sędzia ziemski. Wraz z senatorskimi godności te określano często jako dygnitarskie (dignitates). W XIV w. nie istniała jeszcze hierarchia niższych urzędów ziemskich (officia), dają się jedynie ustalić wśród nich pewne równorzędne co do godności grupy; do jednej zaliczano chorążego, łowczego, skarbnika, do następnej stolnika, podstolego, cześnika i podczaszego, koniuszego, wojskiego, miecznika i podłowczego. Z czasem niektóre urzędy zanikały (podłowczego, podkoniuszego), inne odradzały się (skarbnika XVI–XVII w.). Hierarchia urzędnicza zaczęła ustalać się w XVI w., a usankcjonowała ją konstytucja z 1611. Wcześniej ukształtowała się hierarchia wojewodów w zależności od rangi województw; przodowały krak., wileńskie i poznańskie. Podobna kolejność była wśród kasztelanów, których dzielono ponadto na większych i mniejszych. Według tego porządku zasiadano w radzie król. (senacie) oraz zabierano głos, z tym że kasztelan stołecznego Krakowa zasiadał wyżej od wojewody krakowskiego. Urzędy, b. cenione przez zamożniejszą szlachtę, miały gł. znaczenie prestiżowe. W nauce przyjmuje się, że tytuły urzędnicze zastępowały w dawnej Polsce nie istniejące tytuły rodowe hrabiego, barona, które uważano za sprzeczne z zasadą równości szlacheckiej. Mianowanie na urząd przez króla, określane jako władza rozdawnicza, było formą zjednywania stronników wśród magnatów i wpływowej szlachty. Określone funkcje zachowali chorąży oraz wojski; ten ostatni w czasie pospolitego ruszenia pozostawał na miejscu, by czuwać nad bezpieczeństwem ziemi, przede wszystkim rodzin szlachty. Odrębne stanowiska zajmowali funkcjonujący w składzie sądu ziemskiego podsędek i pisarz. Byli oni — podobnie jak sędzia ziemski — mianowani przez króla spośród 4 kandydatów przedstawionych przez sejmik elekcyjny ziemski, gdzie urząd był nie obsadzony; praktykę tę usankcjonowały przywileje nieszawskie (1454). Sąd ziemski (sądownictwo — Sądownictwo w Polsce) objeżdżał ziemię, sądząc w miejscowościach, które były ośrodkami powiatów (okręgów) sądowych. Starostowie. Ponieważ urzędnicy ziemscy, dożywotni i nieusuwalni, stali się reprezentantami szlachty swojej ziemi, królowie — począwszy już od Wacława II czes. (1300–05) — powoływali jako swoich namiestników starostów. Starosta (capitaneus), zw. też ramieniem król. (brachium regale), był odwoływalny, nie musiał też być osiadły w danej ziemi; od przywileju koszyckiego (1374) zastrzeżono, że winien być Polakiem urodzonym w Królestwie, co miało znaczenie, gdy król wywodził się z obcej dynastii. Starostowie wielkopol., rus. i podolski byli zw. generalnymi (podobny tytuł przysługiwał tylko staroście krak.; generał ziem podolskich, generał ruski, generał wielkopolski). Starosta początkowo miał wszelkie uprawnienia władcze, z wyjątkiem prawa nadawania przywilejów; mógł powoływać pospolite ruszenie i dowodzić nim, sprawował sądownictwo w sprawach karnych naruszających bezpieczeństwo publ. (gdy chodziło o szlachtę osiadłą, tylko w zakresie 4 artykułów grodzkich), zarządzał dobrami król. — królewszczyznami, kontrolował władze miejskie, nieraz też je powoływał. W Małopolsce, gdzie stale przebywał król, urząd starosty powstał dopiero w 2. poł. XIV w. Tu król powoływał starostów grodowych (zw. też sądowymi) z jurysdykcją obejmującą 1–3 powiatów sądowych. W XIV w. w Małopolsce starostowie nie administrowali królewszczyznami, których zarząd należał do wielkorządcy W XV w. stopniowo upowszechniał się małopol. model urzędu starościńskiego (powoływanie nowych starostw grodowych oraz ograniczanie kompetencji starostw generalnych); utracili oni prawo powoływania pospolitego ruszenia, ograniczono ich rozległe początkowo kompetencje sądowe, wyjmowano spod ich zarządu kompleksy dóbr król. oddawanych w dzierżawę lub zastawianych. Dzierżawcę lub zastawnika takiego kompleksu określano mianem starosty niegrodowego, zw. tenutariuszem [łac. tenuta ‘czynsz’], zwyczajowo też starostą. Tenutariusz sprawował władzę — także sądowniczą — nad ludnością wiejską dzierżonej królewszczyzny, z prawem odwołania do króla jako pana zwierzchniego, nie miał natomiast, w odróżnieniu od starosty grodowego, jurysdykcji nad pozostałą ludnością. Wiceurzędnicy. Urzędnicy niekiedy wyręczali się w funkcjach mianowanymi przez siebie prywatnie i odwoływalnymi pomocnikami: podwojewodzim, wicepodkomorzym (komornikiem granicznym), wicesędzią, wicepodsędkiem, podpiskiem. W XIV–XV w. takich wiceurzędników zw. w żupcami, w Małopolsce — komornikami. Z powodu opozycji szlachty zanikli u schyłku XV w., z wyjątkiem podwojewodziego (który utrzymał się jako sędzia żyd.), oraz komornika granicznego. Starosta wyręczał się podstarościm, w sprawowaniu sądów — sędzią grodzkim, w grodach powiat. powoływał jako zastępców burgrabiów. Wicestarostę generalnego Wielkopolski, zw. od XVI w. surogatorem, zatwierdzał król, co umacniało jego pozycję wobec szlachty. Urzędnikami policyjnymi, powołanymi do ścigania przestępców oraz ich osądzania, byli XIV–XV w. justycjariusze [łac. iustitia ‘sprawiedliwość’, ‘prawość’], po polsku zw. oprawcami. Szlachta od schyłku XIV w. żądała zniesienia tego urzędu, który ingerował w kompetencje sądownictwa dominialnego panów i często nadużywał swoich uprawnień; justycjariuszy poddano władzy starostów, a następnie urząd zanikł (ostatni na Mazowszu w XVI w.). Do ścigania przestępstw, w sprawie których prowadzono dochodzenie z urzędu, zaczęto powoływać specjalnych urzędników-instygatorów. Instygator koronny oskarżał w sprawach o szkodę dla skarbu, zdradę państwa oraz przy przestępstwach urzędniczych. Istnieli też instygatorzy przy sądach ziemskich i grodzkich, powoływani przez sędziów i od nich zależni. Urzędy centralne w Królestwie ukształtowały się na pocz. XVI w. Dzielono je na koronne, zw. czasem wielkimi (np. marszałek wielki koronny), i nadworne. Podział miał znaczenie w zakresie hierarchii (koronne były wyższe), lecz nie oznaczał podziału funkcji. Po zawarciu unii lubelskiej (1569) w Rzeczypospolitej istniały równol. urzędy centr. — koronne i litewskie. Najwyższy był urząd marszałka dworu (znany od 1358), zw. później marszałkiem wielkim koronnym; zarządzał on dworem, był mistrzem ceremonii, sprawował sądy karne i kierował policją bezpieczeństwa w miejscu pobytu króla oraz ustanawiał tam ceny na żywność. Jego zastępcą był marszałek nadworny; istnieli też kanclerz i podkanclerzy (od XVI w. jeden musiał być osobą świecką, drugi duchowną), którzy kierowali kancelariami: większą i mniejszą; mieli szerokie kompetencje w zakresie spraw zagranicznych i wewn., ale do ich stałego podziału między nimi nie doszło. Kanclerz przewodniczył też w król. sądzie asesorskim, dokąd wpływały apelacje od sądów miejskich. Podskarbi koronny i jego zastępca podskarbi nadworny (urząd powstały na pocz. XV w.) zarządzali skarbem i w tym zakresie byli od XVI w. kontrolowani przez sejm. Podskarbi nadworny administrował też wydatkami króla i dworu. Marszałkowie, kanclerz i podkanclerzy oraz podskarbi koronny weszli w skład senatu (byli zw. ministrami); nie weszli natomiast do senatu nacz. dowódca wojsk zaciężnych — hetman wielki koronny, i jego zastępca — hetman polny, gdyż urzędy te ukształtowały się ostatecznie w 1. poł. XVI w., gdy skład senatu był już zamknięty. W praktyce z godnością hetmana, przynajmniej wielkiego, łączono urząd wojewody lub kasztelana, wprowadzając hetmana tą drogą do senatu. Hetman wielki sprawował jurysdykcję nad wojskowymi i ogłaszał przepisy sądowo-wojsk., tzw. artykuły hetmańskie. Utrzymywał też własnych rezydentów w Stambule, Bachczysaraju, Jassach i Bukareszcie, dzięki czemu miał istotny wpływ na politykę wsch. państwa. Na pocz. XVI w. powstał urząd referendarza (od 1507); było ich 2: duchowny i świecki; uczestniczyli z głosem doradczym w obradach senatu, sprawowali w imieniu króla, jako pana dominialnego, sądownictwo zwierzchnie w królewszczyznach. Na dworze król. byli nadal urzędnicy nadworni: stolnik, podstoli, cześnik, podczaszy, następnie kuchmistrz, krajczy, miecznik, woźniczy. W późniejszym czasie te urzędy nadworne zwano dygnitariatami. Osobny dwór miała królowa, nieraz też królewicze, gdzie kierownictwo sprawował ochmistrz dworu. Urzędnicy ziemscy również byli dożywotni, co dawało im znaczną samodzielność, gdyż usunięcie mogło nastąpić jedynie przez awans na wyższe lub równorzędne (za zgodą zainteresowanego) stanowisko. W XVI w. także urząd starosty wszedł do hierarchii urzędów ziemskich. Konstytucja 1611 ustaliła ich porządek starszeństwa, przyznając pierwsze miejsce podkomorzemu, za nim staroście grodowemu, następnie chorążemu, sędziemu ziemskiemu, stolnikowi, podczaszemu, podsędkowi, podstolemu, dopiero po nim cześnikowi, łowczemu, wojskiemu, pisarzowi sądowemu ziemskiemu, miecznikowi. Zasada niepołączalności (incompatibilitas) obowiązywała w stosunku do niektórych urzędów. Istniał zakaz łączenia urzędu starosty z godnością sędziego ziemskiego (1422), kasztelana i wojewody. Zakazywano dzierżenia dwóch (i więcej) starostw grodowych przez jedną osobę, czego zresztą często nie przestrzegano. Kumulacja urzędów naruszających tę zasadę bywała przedmiotem zatargów króla i dygnitarzy z posłami szlacheckimi. Urzędy w Wielkim Księstwie Litewskim. Związek z Litwą doprowadził do ustanowienia w W. Księstwie Litew. osobnego systemu urzędów centr. i lokalnych na wzór Korony z pewnymi odmianami. Proces rozpoczęty u schyłku XIV w. został zakończony w przededniu unii lubelskiej (1569). W każdym województwie prócz wojewody był tylko 1 kasztelan; na czele hierarchii ziemskiej Żmudzi stał nie wojewoda, lecz obieralny przez sejmik żmudzki, a następnie mianowany przez króla starosta, który wchodził w skład senatu. Hierarchia urzędników ziemskich w W. Księstwie Litew. była inna w każdym powiecie. Powołane 1565 powiaty były nie tylko jednostkami podziału sądowego, ale też adm. i wojsk.; zachowano urzędy lokalne właściwe tylko Litwie, jak: marszałków ziemskich, ciwunów, horodniczych, mostowniczych. Przykład litew. naśladowano XVII–XVIII w. w Koronie, tworząc w niektórych powiatach hierarchie urzędów powiatowych. W XVII–XVIII w., po utracie większej części Inflant, Smoleńszczyzny, części Ukrainy, zachowano tytuły urzędnicze tych województw i ziem. Miały one odtąd jedynie charakter tytularny, z wyjątkiem tych, które umożliwiały wejście do senatu (wojewodowie i kasztelanowie: parnawski, dorpacki, wendeński, smoleński, czernihowski, biskup smoleński). Sprzedaż urzędów i stopni oficerskich upowszechniła się w XVII w. Praktykował ją król oraz, za zgodą monarchy, ich dzierżyciele. Było to źródło dodatkowych dochodów władcy, mogące też stanowić sposób zaopatrzenia dla osoby sprzedającej wysłużony urząd (stopień oficerski). Własną organizację urzędniczą miały XIII–XIV w. miasta na prawie niemieckim (magdeburskim, chełmińskim czy średzkim). Najstarszym urzędem doby lokacyjnej był dziedziczny wójt, lennik właściciela miasta, który zarządzał miastem i przewodniczył sądowi ławniczemu (ława sądowa). W miarę rozwoju miast zamożne mieszczaństwo (patrycjat) wytworzyło reprezentację w postaci rady miejskiej z zarządcą miasta burmistrzem (lub burmistrzami) na czele. Z czasem do udziału w rządach miastem dopuszczono cechy rzem. i kramarzy. Miasta wykupywały dziedziczne wójtostwa i same mianowały czasowych wójtów sądowych. Urzędy miejskie były zróżnicowane, ponieważ każde miasto kształtowało je w zależności od układu sił społ. i wzorca, na jakim się oparło. Na obsadę urzędów miejskich, obieralnych lub obsadzanych przez kooptację, w miastach król. miał wpływ starosta, w pryw. faktyczna decyzja należała czasem bezpośrednio do pana miasta. Organizacja miast na prawie magdeburskim upowszechniła się XVI–XVII w. w W. Księstwie Litew., gdzie odróżniano pełny i ograniczony samorząd (wielkie i małe prawo magdeburskie). Ten drugi pozostawiał duży zakres władzy administracji państwowej. Urzędnik wiejski jako dziedziczny sołtys pojawił się w XIII w. we wsiach na prawie niemieckim. Sołtys był lennym urzędnikiem pana wsi. Jego samodzielność budziła niezadowolenie szlachty, która XV–XVI w. doprowadziła do likwidacji dziedzicznych sołectw. Na miejsce sołtysów panowie powoływali zależnych od siebie odwoływalnych wójtów. W XVI–XVIII w. istniała — znana na przykładzie Małopolski — organizacja samorządowa wiejska. Jej organami były: zebranie gromadzkie oraz urząd wiejski, czyli wójt z przysiężnymi i często pisarz wiejski prowadzący wiejską księgę sądową. W latyfundiach magnackich i królewszczyznach istniały całe hierarchie urzędników dominialnych, tzw. oficjalistów, złożone gł. z drobnej szlachty. Na czele zarządu dóbr, zw. często zamkiem, stał zazwyczaj administrator (rządca), kluczem kierował ekonom, folwarkiem — włodarz. Nazwy tych dominialnych urzędów i ich kompetencje były zależne od woli panów, którzy wydawali instruktarze i ustawy obowiązujące w ich dobrach. Pan dzierżył najwyższą władzę w posiadłościach pryw., od decyzji jego nie było — od XVI w. — odwołania. W królewszczyznach władzę zwierzchnią sprawował monarcha. Reforma urzędów w dobie oświecenia polegała na utworzeniu centr. urzędów kolegialnych dla poszczególnych gałęzi administracji. Współistniały one z utrzymującym się dawnym systemem urzędniczym. Marszałkowie, kanclerze, hetmani (ta godność była przejściowo zniesiona) itd. wchodzili w skład urzędów kolegialnych (nieraz jako ich przewodn.), zachowując tradycyjne tytuły. Symbioza ta znalazła wyraz w ustroju władz nacz. w Konstytucji 3 maja 1791. Dawny system urzędów przetrwał aż do III rozbioru (1795), a tytuły urzędnicze, jako prestiżowe, były w użyciu i później. Tytuły wojewody i kasztelana zostały odnowione w Księstwie Warsz. (1807–13) jako przysługujące senatorom — członkom izby wyższej Sejmu. Historia państwa i prawa Polski, red. J. Bardach, t. 1–2 1966, t. 3 1981 Warszawa; Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970; A. Bogucki Komes w polskich źródłach średniowiecznych, Warszawa–Poznań 1972; J. Michalski Osiemnastowieczne realia „Pana Tadeusza” w: Dzieło literackie jako źródło historyczne, Wrocław 1978; A. Gąsiorowski Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa 1981; Z. Góralski Urzędy i godności w dawnej Polsce Warszawa 1983; A. Szymczakowa Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XV wieku, Łódź 1984; Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, red. A. Gąsiorowski, t. 1–6, 8–11, Wrocław 1985–95; Urzędnicy województwa podolskiego XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Przyboś, Kraków 1994. Juliusz Bardach Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.
Stefana Żeromskiego 8, 24-150 Nałęczów Muzeum Stefana Żeromskiego mieści się w dawnej pracowni pisarza, zbudowanej za powieść „Popioły” w 1905 roku. Autorem projektu Chaty jest Jan Koszczyc-Witkiewicz, realizator wielu innych projektów na terenie Nałęczowa, m. in. Ochronki ufundowanej przez pisarza dla nałęczowskich dzieci w
od łac. castellanus, czyli mieszkający w twierdzy. W Polsce w XII i XIII wieku urzędnik sprawujący pieczę nad zamkiem, grodem lub wydzielonym obszarem (kasztelanią). W hierarchii kasztelan był niższą godnością od wojewody. Do jego obowiązków należało dbanie o gród i kasztelanię, ściąganie danin i innych powinności oraz sądownictwo. Po wprowadzeniu urzędu starosty rola kasztelana malała. W XIV wieku był to tytularny urzędnik ziemski, zasiadali oni w senacie, mieli obowiązek zwoływać pospolite ruszenie z kasztelanii. Urząd istniał do upadku Królestwa Polskiego w 1831 roku.
Hasło krzyżówkowe „zastępca kasztelana w dawnej Polsce” w leksykonie krzyżówkowym. W naszym internetowym leksykonie definicji krzyżówkowych dla wyrażenia zastępca kasztelana w dawnej Polsce znajduje się tylko 1 odpowiedź do krzyżówek. Od XI w. władzę lokalną sprawowali w określonych prowincjach kasztelani. W późniejszym okresie kasztelanowie zarządzali ziemiami czyli kasztelaniami. Kasztelanom podporządkowane były siły wojskowe. Jednocześnie sprawowali osądy w imieniu władcy i zbierali daniny od ludności. Wysokich urzędników królewskich czyli palatynów i kasztelanów nazywano komesami. Przyczynienie się przez Bolesława III Krzywoustego w 1138 roku do podziału Polski na dzielnice było powodem upadku zasady senioratu. Trwające następnie prawie 200 lat rozbicie dzielnicowe sprawiły, że po ponownym zjednoczeniu ziem dotychczasowe urzędy dworskie samodzielnych księstw stały się urzędami ziemskimi, czyli związanymi z określonym terytorium państwa. Z historią powstania urzędów szlacheckich w Polsce mamy do czynienia od XII wieku. Na początku XII w. powstał urząd kanclerza prowadzącego kancelarię królewską. Jego obowiązkiem było spisywanie i przechowywanie ważnych dla kraju dokumentów. Wybór na kanclerza padał zazwyczaj na duchownego, najczęściej kapelana dworskiego, ponieważ osoba taka była biegła w czytaniu i pisaniu. Kanclerz posiadał grono pomocników, jakimi byli notariusze i pisarze. Do ważniejszych urzędników należał także skarbnik utrzymujący pieczę nad skarbcem dworskim, szczególnie kosztownościami, klejnotami i dokumentami. Urzędy ziemskie można podzielić na urzędy dygnitarskie i officia. Urzędy dygnitarskie to: wojewoda, kasztelan, podkomorzy i sędzia ziemski. Officia to urzędy: stolnika, podstolego, cześnika, podczaszego, łowczego, miecznika, chorążego i wojskiego. Urzędy wojewody i kasztelana stały się urzędami dożywotnimi. Zajmowali je możnowładcy pochodzący z danej ziemi, co nie sprzyjało tendencjom centralizacji władzy w okresie odbudowy państwa polskiego. Wojewoda to najwyższy urząd ziemski. Wojewodowie na podstawie statutu wareckiego z 1423 r mieli prawo i obowiązek ustalania maksymalnych cen na wyroby rzemieślnicze, kontroli miar i wag w miastach oraz sądownictwa nad ludnością żydowską. Kasztelan – to urzędnik, zajmujący się administracją, obroną grodu, sądownictwem, skarbowością na terenie kasztelanii, zarządzał dobrami książęcymi i wojskiem. Ciwun to urząd ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim. Urząd ten powstał w XIV wieku. Początkowo ciwuni byli zarządcami lub dzierżawcami dóbr królewskich. Na Żmudzi utrzymało się 12 ciwunów mianowanych przez króla, i sprawowali sądy graniczne. Marszałek ziemski – to urząd w Wielkim Księstwie Litewskim. Był urzędnikiem sądowym i miał prawo sądzenia w sądach ziemskich. Podkomorzy – urzędnik ziemski, który przewodził sądowi podkomorskiemu, był zastępcą procesowym ubogich wdów i sierot ze stanu szlacheckiego. Starostowie byli przedstawicielami władzy lokalnej. Reprezentowali króla na określonym terytorium. Starosta generalny powołany był na urząd w dużych dzielnicach Polski. Występował urząd starosty ruskiego, podolskiego, wielkopolskiego, krakowskiego. Starosta grodowy był zwierzchnikiem załogi na zamku. To starostowie dowodzili wojskami stacjonującymi w grodach isprawowali zarząd nad tymi grodami. Im podlegało sądownictwo w sprawach zastrzeżonych przez króla, a dotyczących ciężkich przestępstw, jak: zabójstwo, podpalenie, rabunek, gwałt. Chorąży – w średniowiecznej Polsce był rycerzem trzymającym chorągiew, czyli znak swojego oddziału, księcia lub ziemi. W jego kompetencji leżało przygotowanie rycerstwa podczas pospolitego ruszenia i przyprowadzenie go do kasztelana. Po zjednoczeniu państwa był to niższy urząd ziemski. Dodatkową funkcją chorążego był udział w sądzie ziemskim. Sędzia ziemski to przewodniczący sądu ziemskiego I Rzeczypospolitej. Sąd ten rozpatrywał wszystkie sprawy szlachty osiadłej wyłączywszy przestępstwa ścigane przez sąd grodzki z tzw. czterech artykułów grodzkich. Sędzia ziemski musiał być szlachcicem posesjonatem, osiadłym w ziemi której sprawy sądził. Pobierał wynagrodzenie od stron procesowych. Nie mógł przy tym piastować żadnych urzędów grodzkich. Wojski zabezpieczał majątek i roztaczał opiekę nad rodzinami rycerzy przebywających na wyprawach wojennych. Jednocześnie dbał o utrzymanie porządku w czasie nieobecności kasztelana., Stolnik w średniowiecznej Polsce był urzędnikiem królewskim dbającym o stół monarchy. W późniejszym okresie urząd ten stał się honorowym. W Rzeczpospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim oraz honorowym centralnym. Podstoli to urzędnik nadworny, początkowo zastępca stolnika. Podstoli ziemski – w XIV-XVI w. to samodzielny, honorowy urząd ziemski w województwach i powiatach w Wielkim Księstwie Litewskim. Podstolich wielkich było dwóch: Podstoli wielki koronny i Podstoli wielki litewski. Pisarz ziemski to urzędnik, wchodzący w skład urzędników sądu ziemskiego. Do obowiązków jego należała troska o księgi ziemskie, zawierające tzw. akty wieczyste, dotyczące spraw majątkowych szlachty. Wraz z sędzią i podsędkiem wchodził w skład kompletu sądowego. Podwojewodzi – to urzędnik w Koronie, który czuwał nad rzetelnością miar i wag w województwie. Natomiast w Wielkim Księstwie Litewskim i w Prusach Królewskich był to urzędnik ziemski, który pełnił niektóre funkcje starosty. Cześnik w XIII wieku był urzędnikiem królewskim dbającym o “piwnicę” monarchy. Od XIV w. urząd ten stał się honorowym. Podczaszy – urząd ten został utworzony jako pomocniczy dla cześnika. Podczaszy zajmował się w czasie uczt rozlewaniem napoi do kielichów oraz dbał, aby trunków nie zabrakło. Zarządzał piwnicami królewskimi oraz nadzorował służbę królewską zatrudnioną przy podawaniu napojów i deserów. To podczaszy posiadał klucz do pomieszczenia, w którym przechowywane były, bardzo wówczas cenne, korzenne przyprawy. Łowczy – we wczesnośredniowiecznej Polsce był urzędnikiem królewskim zajmującym się organizacją łowów monarchy. Urząd ten stał się dożywotnim i honorowym. Łowczy wielki koronny – do jego kompetencji należało organizowanie i nadzór nad polowaniami królewskimi. Strzegł puszcz i lasów królewskich przed kłusownikami. Był zwierzchnikiem służby myśliwskiej. Łowczy wielki litewski – organizował i nadzorował polowaniami wielkiego księcia jednocześnie będąc zwierzchnikiem służby myśliwskiej. Z czasem kompetencje łowczych przejął podłowczy, a urząd łowczego wielkiego koronnego czy litewskiego stał się tytularny. Miecznik w średniowiecznej Polsce był dworskim urzędnikiem. Zarządzał zbrojownią panującego a także nosił przed nim miecz będący oznaką jego władzy wojskowej. Od XIV w. miecznik przekształcił się w tytularny urząd dworski. Miecznicy poszczególnych księstw stali się niskimi w hierarchii urzędnikami ziemskimi. Koniuszy w średniowiecznej Polsce – to urzędnik królewski zajmujący się stajnią monarchy. Oboźny to urząd dygnitarski i wojskowy. Początkowo oboźny zakładał obozy i warownie. Urząd istniał oddzielnie dla Litwy i Korony. Oboźny ziemski to urząd ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim Strażnik zajmował się zabezpieczaniem zbierania się pospolitego ruszenia w Wielkim Księstwie Litewskim, strzegł bezpieczeństwa wojska. Horodniczy był urzędnikiem ziemskim w Wielkim Księstwie Litewskim. Zaczął funkcjonować od XV wieku. Zajmował się zaopatrywaniem i utrzymywaniem niektórych miast i zamków. Do jego obowiązków należało czuwanie nad stanem fortyfikacji zamku. Krajczy wielki koronny i krajczy wielki litewski to urząd do którego obowiązków należało krojenie i próbowanie potraw w czasie uczt królewskich. W rodzie Żółtowskich szlacheckie urzędy ziemskie sprawowali min. Jakub Wojsław Żółtowski zm. ok. 1578 – pisarz województwa płockiego Mikołaj Żółtowski ur. 1560 – komornik ziemi przemyskiej Sebastian Żółtowski ur. 1605 – pisarz ziemski płocki Wojciech Żółtowski ur. 1650 – podsędek ziemski zakroczymski, pisarz grodzki płocki Wojciech Żółtowski ur. 1700 –sędzia grodzki płocki Józef Tyburcjusz Żółtowski –ur. 1742– miecznik wschowski 1779 Paweł Marceli Żółtowski ur. łowczy poznański Teofil Wojciech Ignacy Kajetan Żółtowski ur. wojski płocki 1771, sędzia sejmowy 1778, łowczy 1781, cześnik 1786, podstoli ziemi zatorskiej Jan Żółtowski ur. 1670 – podkomorzy ziemi gostyńskiej 1712, starosta Gąbina, Troszyna i Czermna 1712 Bartłomiej Żółtowski ur. 1696 – starosta Gąbina, sędzia w Gąbinie Paweł Żółtowski ur. 1730 – regent ziemski płocki Teodor hr. Żółtowski ur. -marszałek Sejmu prowincjonalnego w Poznaniu Julian Żółtowski ur. –sędzia powiatu kutnowskiego Nikodem Mikołaj Żółtowski – woźny sądowy Eugeniusz Żółtowski ur. –sędzia. Stefan Żółtowski W dawnej Polsce palestrą nazywano ogół osób trudniących się zastępstwem procesowym. Palestra uzyskała duże znaczenie już w XVII i XVIII w., do czego walnie przyczyniło się pieniactwo szlachty i przewlekłość procesów sądowych. Prawo procesowe instytucję zastępcy procesowego zna już od XV w. Zawodowe, odpłatne zastępstwo Jakim celom służyły stałe objazdy kraju przez panującego? Celom centralizacjiWyjaśnij termin „princeps”. Książę zwierzchniKogo w dawnej Polsce określano mianem komorników? Ogół dworzanKto to był komes? Osoba zajmująca wysokie stanowisko w państwieKto zastępował panującego w zarządzie państwa oraz w sprawowaniu sądów (XI-XIII w.)? Komes nadwornyW której dzielnicy Polski piastowskiej powstał wysoki urząd marszałka? Na ŚląskuOd którego wieku występuje w źródłach urząd kanclerza? Od XII wiekuJakie funkcje od XIII w. pełnili notariusze? Sporządzali dokumentyDo kogo należał w dawnej Polsce zarząd skarbcem i archiwum? Do skarbnikaJak nazywali się urzędnicy lokalni zajmujący przed rozbiciem dzielnicowym najwyższe stanowisko? Namiestnicy prowincjonalniOd którego wieku zaczęły rozwijać się kasztelanie? Od XII wiekuJak nazywano od XII w. komesa grodowego? KasztelanemJakie dzielnice nazywano ziemią? Dzielnice, które w drodze połączenia przestały być osobnym księstwem, ale zachowały odrębną organizację urzędnicząKto wprowadził w Polsce urząd starosty? Wacław IIOd czyjej rady uzależniona była nominacja królewska na urzędy ziemskie (począwszy od czasów Jagiełły)? Rady szlachty danej ziemiDo kogo należały (od 1422 r.) ustawowo decyzje w sprawie bicia monety? Rady królewskiejW którym wieku pojawiły się w Polsce województwa? W XV którym województwie w Koronie nie było w ogóle kasztelani? Woj. RuskieKto stał na czele rady panów województwa? WojewodaKto ustanawiał (od przywilejów nieszawskich) taksy na wyroby rzemieślnicze w miastach? Wojewoda (tam, gdzie go nie było – kasztelan)

Bielawski B., Program dalszej działalności Ośrodka Dokumentacji zabytków w zakresie ochro- ny zabytkowych organów w Polsce, „Biuletyn Informacyjny PKZ”, 1975, nr 30. Chybiński A., Luźne notatki o organach, organmistrzach i organistach w dawnej Polsce, „Muzyka Kościelna” 1926, nr 3-4. Erdman J., Organy.

Zastępca kasztelana w dawnej Polsce krzyżówka krzyżówka, szarada, hasło do krzyżówki, odpowiedzi, Źródła danych Serwis wykorzystuje bazę danych plWordNet na licencji Algorytm generowania krzyżówek na licencji MIT. Warunki użycia Dane zamieszczone są bez jakiejkolwiek gwarancji co do ich dokładności, poprawności, aktualności, zupełności czy też przydatności w jakimkolwiek celu. Hasło do krzyżówki „zastępca kasztelana” w leksykonie krzyżówkowym. W naszym internetowym słowniku szaradzisty dla wyrażenia zastępca kasztelana znajduje się tylko 1 definicja do krzyżówek. Definicje te zostały podzielone na 1 grupę znaczeniową. Jeżeli znasz inne definicje pasujące do hasła „ zastępca kasztelana ” lub Sędzia dawnej Izby Dyscyplinarnej SN Ryszard Witkowski pozostanie w Sądzie Najwyższym i będzie orzekać w Izbie Karnej - poinformował w poniedziałek zespół prasowy SN. Wcześniej informowano, że do Izby Karnej przeszła sędzia Małgorzata Bednarek. Sędzia Witkowski jest dotychczas trzecim z sędziów dawnej Izby Dyscyplinarnej, co do którego poinformowano oficjalnie, że pozostaje w SN. W połowie lipca weszła w życie nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym, na mocy której zakończyła działalność Izba Dyscyplinarna, a w jej miejsce powstała Izba Odpowiedzialności Zawodowej. Sędziowie orzekający wcześniej w Izbie Dyscyplinarnej mogą zostać przeniesieni do innej izby, zaproponowanej przez I prezes SN, lub przejść w stan spoczynku. Na podjęcie decyzji mają tydzień od momentu formalnego otrzymania propozycji. Jak ustaliła PAP wszystkim 11 zainteresowanym sędziom dawnej Izby Dyscyplinarnej doręczono takie oferty. Oznacza to, że najprawdopodobniej w tym tygodniu znane będą dalsze losy wszystkich sędziów zlikwidowanej Izby. Jako pierwsza na propozycję I prezes SN odpowiedziała sędzia Bednarek. Zdecydowała o pozostaniu w SN i orzekaniu w Izbie Karnej. W zeszłym tygodniu informowano także, że decyzję o dalszym orzekaniu w SN podjął sędzia Jarosław Sobutka - przeszedł on do Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Izba Dyscyplinarna została zlikwidowana na mocy nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym. Zmian oczekiwała Komisja Europejska, od nich uzależniając akceptację KPO i wypłatę Polsce pieniędzy z Funduszu Odbudowy. Nie jest jednak pewne, czy nowe przepisy spełnią tzw. kamienie milowe w tej sprawie. Wątpliwości co do tego wyrażali w ostatnim czasie niektórzy przedstawiciele Komisji. Po wejściu w życie nowelizacji wyznaczono również pięcioro sędziów, którzy tymczasowo orzekają w nowej Izbie Odpowiedzialności Zawodowej i przewodniczącego dwóch wydziałów tej Izby. Jest nim do czasu wyznaczenia przez prezydenta sędziów na stałą kadencję sędzia Wiesław Kozielewicz. Obowiązki prezesa Izby Odpowiedzialności Zawodowej pełni zaś obecnie I prezes SN Małgorzata Manowska. Losowanie sędziów mających na stałe orzekać w tej izbie - jak zapowiedziano - odbędzie się między 5 a 16 sierpnia podczas Kolegium SN, które zwoła prezes Małgorzata Manowska. Spośród wszystkich sędziów SN (z wyjątkiem I prezes, prezesów izb i rzeczników dyscyplinarnego i prasowego) wylosowanych zostanie 33 kandydatów, którzy będą niezwłocznie przedstawieni prezydentowi. Ten zaś dokona ostatecznego wyboru 11 sędziów, którzy będą orzekać w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej. Ci z sędziów dawnej Izby Dyscyplinarnej, którzy zdecydują się jednak pozostać w SN, będą brali udział w losowaniu do nowej Izby. Tym samym istnieje prawdopodobieństwo, że niektórzy z tych sędziów znajdą się ostatecznie w składzie Izby Odpowiedzialności Zawodowej. Artykuł nie posiada jeszcze żadnych komentarzy.
Ekonomia, dobra stołowe ( łac. bona mensae regiae) – część dóbr królewskich ( królewszczyzn) wydzielonych w latach 1589–1590 [1] przeznaczonych wyłącznie na zaspokojenie potrzeb króla i skarbu nadwornego w przeciwieństwie do pozostałych dóbr królewskich, oddawanych jako uposażenie starostom . W XV i w pierwszej połowie XVI
Poniżej znaj­duje się li­sta wszys­tkich zna­lezio­nych ha­seł krzy­żów­ko­wych pa­su­ją­cych do szu­ka­nego przez Cie­bie opisu. urząd podkomorzego, zastępcy komornika w dawnej Polsce (na 12 lit.) Zobacz też inne ha­sła do krzy­żó­wek po­do­bne kon­teks­to­wo do szu­ka­ne­go przez Cie­bie opisu: "URZĄD PODKOMORZEGO, ZASTĘPCY KOMORNIKA W DAWNEJ POLSCE". Zna­leź­liśmy ich w su­mie: TURKUĆ, MIESIERKA, BEKIESZA, BRZESZCZE, GRUNWALD, POWIAT ZIEMSKI, DODATEK AKTYWIZACYJNY, KOMPUT, KARSIN, KOSZATNICZKA, KLONOWO, HALNIAK, KOMPUT, RYBITWA, ENCYKLOPEDYZM, ANGLOARAB SHAGYA, JEŻYNA FAŁDOWANA, ZACHYLNIK OSZCZEPOWATY, ZBÓR, BAŁTÓW, PODCZASZOSTWO, TORFOWIEC ODGIĘTY, LUBENIA, GWIAZDNICA, ŚMIERDZIUCH, JURA KRAKOWSKA, ZIĘBA, ZROSTNICZEK WYSMUKŁY, KOSARZ ZWYCZAJNY, SYNINGIA OGRODOWA, TAJNE NAUCZANIE, ŻÓŁW CZERWONOBRZUCHY, PIAŚNICA, BAN, ŁUŻYCZANIN, PRYNCYPAT, ŚWITEZIANKA, PEREC, BARCZATKA ŚLIWÓWKA, PRĄTNIK JAJOWATY, BARCZATKA WILCZOMLECZÓWKA, MYSZ ZIELNA, MODRZEW POLSKI, CYTRYNEK, MYSZOŁÓW, KOŁCZAN, LEBIODKA, PĘDZLICZEK ZIELONAWY, MODRASZEK NAUSITOUS, OSTATKI, SEKRETARZ STANU, UŚCIE GORLICKIE, BARCZATKA ŚLIWIENICA, PĘPOWNIK, OGOŃCZYK OSTROKRZEWOWIEC, FIRLETKA, KOMÓRCZAKOWATE, SABAUDIA, PERETTI, KARABON, SOLIDARUCH, SŁAWNO, ŚWIERK POSPOLITY, MALINA ZACHODNIA, MRÓWKA SMĘTNICA, GRZEGORZEW, WIDŁOZĄB FALISTY, NASTROSZEK DRUMMONDA, ROPUCHA PASKÓWKA, CZARECZNIK ZAOSTRZONY, SĄD ZIEMSKI, SŁUŻBY WEWNĘTRZNE PAŃSTWA, BLEKOT, PODEJŹRZON LANCETOWATY, PUCHACZ, PAROWA, KAŁKAN, SUBDELEGAT, SOŁTYSOSTWO, ŚLEPOWRON, SYSTEM KONSORCYJNY, DECEMWIRAT, PODGRZYBEK, CZERWOŃCZYK NIEPAREK, AUTORAMENT, SULĘCZYNO, KORMORAN, BAŻANT, SOŁTYSTWO, BIELIN, NOWINY BRDOWSKIE, BAGNIAK, KREUTZ, CZERWONIAK, CZERNICA, BARCZATKOWATE, TOMICE, MAYER, CHOROBA NIEMIECKA, ZABORÓW, IZBA, MOSZCZENICA, BIDWELL, MĄKINIA, RUSIEC, REGALE, PRĄTNIK MEKLEMBURSKI, PŁONKA, OCHMISTRZ, ŻBIK, TENCALLA, ZANOKCICA KOŃCZYSTA, PRĄTNIK OKRĄGŁOLISTNY, ZABYTEK, TĘPOZĄB BIAŁAWY, ARIANIE, TOMICE, PIECHOTY, PLISZKA, MAŁA WIEŚ, STRZECHWA BEZZĄB, DZIEKAŃSTWO, KIEREJA, DRACHMA, KARTONÓWKA ZWYCZAJNA, MODRASZEK ARGIADES, BOCZEŃ, ZANOKCICA KLINOWATA, KOADIUTORIA, MIĘSOPUST, DZIĘGIEL, ŁUKOWICA, REJENTOSTWO, KOLACJA, WIETLICA SAMICZA, OMATNIKOWATE, OSET SINY, CESARSTWO, BRDA, OLSZYNA, PIGWOWIEC POŚREDNI, SKAUT, MARKACZKA, GO, ŻURAW, ŁĘGOWO, RDEST, SKRZYDLIK TĘGOSZCZECINOWY, SOLNICA, MRÓWKA PNIAKOWA, RYBOŁÓW, RÓŻNOZĄB SMUKŁY, WASĄG, KOPANICA, RATAJ, SOŁTYSOSTWO, SULMIERZYCE, KURDESZ, JAWORZE, FLISAK, BRODEK RANDA, BRYKA, KRÓLIK DZIKI, NOCEK DUŻY, ROPUCHA ZWYCZAJNA, DZIEKANÓW, RAJTARIA, MIECZNIK, SOS GRECKI, WROŚNIAK PACHNĄCY, CZEŚNIKOSTWO, RAK STAWOWY, PAPROTNIA, ZAPOJA, PAŁECZNICA, TRZĘSIEC MEKLEMBURSKI, MAŁKINIA GÓRNA, BARCZATKA PIERŚCIENICA, GAJNIK LŚNIĄCY, KRZYŻAK OGRODOWY, KOZA, NUR BIAŁODZIOBY, GROCHOWALSK, ROZRZUTKA ALPEJSKA, PĘDZLICZEK SZEROKOLISTNY, KOSZATNICZKA ZWYCZAJNA, KRET, PYSKOWICE, SIT, ŻOŁĘDNICA, HUBA, KAPA, MOCZARA WŁOSKOWATA, OSIOŁ ASINARA, BOLIMÓW, DZIEWANNA, BILET ZDAWKOWY, WILKÓW, DOKTOR HABILITOWANY, PRYMITYW, KOZA BURSKA, RUDNA, GAJNICZEK KRÓTKODZIÓBKOWY, MRÓWKA, TRZPIENNIKOWATE, KONSTYTUCJA, ŁÓDŹ, ŁĘKI, JESION WYNIOSŁY, PODEJŹRZON RUTOLISTNY, PANEWKA, NOWAK, KOZŁOWIEC, HARACZ, KRASKA, RAK SYGNAŁOWY, ARCHIDIAKONAT, WIDŁOZĄB WIELOSZCZECINKOWY, HACZYKOWIEC BŁYSZCZĄCY, KASZTELANIA, MAMUT STEPOWY, BRZOZA PŁACZĄCA, LIGA OKRĘGOWA, MEGALIT, NASTROSZEK, SZUMSK, GŁADNIK MRÓWKOLUB, IZBICA, WICI, ZŁOTY DEWIZOWY, NOCEK WĄSATY, NOCEK ALKATOE, KONSULOSTWO, REGIMENTARZ, RUDKI, SZRENIAWA, SERNIK, BISKUPICE PODGÓRNE, TŁOKA, KUNA, BOCIEK, NOCEK ORZĘSIONY, PARZĘCHLIN SZEŚCIORZĘDOWY, OCIEPKA, RACIECHOWICE, KOŁACZKOWO, BATON, GRONOSTAJ, RYJÓWKA BIAŁOWIESKA, ZDROJEK SZWEDZKI, TEKA, KRUK, PĘPEK, BEZRĄBEK CZTEROKANCIASTY, KLAWESYN, URZĄD POCZTOWY, POMURNIK, REMIZ, PĘDZLICZEK CHIŃSKI, JAWORZE, MIŁOBĄDZ, BARCICE, PIT, PILCHOWICE, OPOLE, SZLAMNIK, ŚMIERDZIEL, BABICE, STAŻEWSKI, KOZA BIAŁA USZLACHETNIONA, GOŁĄBEK, REJOWIEC, TRON PIOTROWY, ŚLIMAK, CYC, NASTROSZEK DŁUGOSZYPUŁKOWY, ZĘBIEŁEK BIAŁAWY, PIĘCIORNIK ZŁOTY, POWIAT GRODZKI, KOZA BARWNA USZLACHETNIONA, INTROMISJA, BANIE, GIANTOIS, TASIEMIEC NIEUZBROJONY, KUC KASPIJSKI, BREZA, TOPORÓW, LODÓWKA, CZERWOŃCZYK FIOLETEK, ABSZYT, OSINY, SZNUR, CZERNICA, ŁĘG TARNOWSKI, ROŻENIEC, NURNIK, GACEK WIELKOUCH, MODRASZEK KORYDON, OSZLOCH, KREML. Ze względu na bar­dzo du­żą ilość róż­nych pa­su­ją­cych ha­seł z na­sze­go sło­wni­ka: - ogra­ni­czy­liśmy ich wy­świe­tla­nie do pier­wszych 300! nie pasuje? Szukaj po haśle Poniżej wpisz odga­dnię­te już li­te­ry - w miej­sce bra­ku­ją­cych li­ter, wpisz myśl­nik lub pod­kreśl­nik (czyli - lub _ ). Po wci­śnię­ciu przy­ci­sku "SZUKAJ HASŁA" wy­świe­tli­my wszys­tkie sło­wa, wy­ra­zy, wy­ra­że­nia i ha­sła pa­su­ją­ce do po­da­nych przez Cie­bie li­ter. Im wię­cej li­ter po­dasz, tym do­kła­dniej­sze bę­dzie wy­szu­ki­wa­nie. Je­że­li w dłu­gim wy­ra­zie po­dasz ma­łą ilość od­ga­dnię­tych li­ter, mo­żesz otrzy­mać ogro­mnie du­żą ilość pa­su­ją­cych wy­ni­ków! się nie zgadza? Szukaj dalej Poniżej wpisz opis po­da­ny w krzy­żów­ce dla ha­sła, któ­re­go nie mo­żesz od­gad­nąć. Po wci­śnię­ciu przy­ci­sku "SZUKAJ HASŁA" wy­świe­tli­my wszys­tkie sło­wa, wy­ra­zy, wy­ra­że­nia i ha­sła pa­su­ją­ce do po­da­nego przez Cie­bie opi­su. Postaraj się przepisać opis dokładnie tak jak w krzyżówce! Hasło do krzyżówek - podsumowanie Najlepiej pasującym hasłem do krzyżówki dla opisu: urząd podkomorzego, zastępcy komornika w dawnej Polsce, jest: Hasło krzyżówkowe do opisu: URZĄD PODKOMORZEGO, ZASTĘPCY KOMORNIKA W DAWNEJ POLSCE to: HasłoOpis hasła w krzyżówce PODKOMORSTWO, urząd podkomorzego, zastępcy komornika w dawnej Polsce (na 12 lit.) Definicje krzyżówkowe PODKOMORSTWO urząd podkomorzego, zastępcy komornika w dawnej Polsce (na 12 lit.). Oprócz URZĄD PODKOMORZEGO, ZASTĘPCY KOMORNIKA W DAWNEJ POLSCE inni sprawdzali również: obszar widziany przez oko przy danym ustawieniu gałki ocznej , oryginalne usprawnienie czegoś , władza jednostki lub wąskiej grupy oparta najczęściej na przemocy, bezwględności , podstawowa część statku złożona ze szkieletu, poszycia burt, grodzi, pokładów i nadbudówek , rodzaj nazwy własnej, przypisanej człowiekowi, czyli np. nazwisko, imię albo przybrany pseudonim , kruszywo budowlane , dział ekonomii zajmujący się zasadami i prawidłowościami podziału tej części dochodu narodowego, która przypada ludności , budowa dzieła literackiego, sieć relacji wiążących jego elementy, która czyni z utworu spójną i kompletną całość , astronom (1910-83), prace z astrofizyki, założyciel kwartalnika 'Postępy astronomii' , mieszkaniec Bawarii - kraju związkowego w Niemczech, człowiek pochodzenia bawarskiego , dział geologii, zajmujący się badaniem środowiska geologicznego, jego zmiennością i ewolucją dla potrzeb planowania przestrzennego i regionalnego, oraz projektowaniem, wykonawstwem i eksploatacją obiektów budowlanych , BIAŁORZYTKA
Tytuły arystokratyczne, a więc i ich heraldyczne odzwierciedlenia były w dawnej Polsce zakazane. Pierwszy wyjątek uczyniono w XVI w. dla rodów kniaziowskich, potomków panujących dynastii Litwy i Rusi. Przyjmowanie tytułów arystokratycznych od zagranicznych monarchów upowszechniło się w XVIII w. i w okresie zaborów.
Kasztelan, Kasztelanja. Za doby Piastów każda ziemia i okolica miała swój gród czyli zamek warowny, wprawdzie drewniany, ale zwykle wodą, przykopem, bagnem, wysokim wałem i ostrokołami otoczony. W XII wieku nazwa kasztelanii i kasztelana nie była jeszcze używaną. Gallus nazywa zawsze kasztelanów comites. Syna kasztelanowego czyli kasztelanica zwano po łac. filius comitis. O okręgu grodowym, czyli kasztelanii, wyrażano się rozmaicie, poprzestając zwykle na nazwach. Tak Bulla Innocentego II z r. 1136 (według spisu przysłanego z Gniezna) wymienia: Gnezden, Ostrov, Lecna, Nakel, Landa, Calis, Chezram, Ruda, Miliche castello. Item de castello Ziraz, Spitimir, Malogost, Rospra, Lunciz, Voibor, Sarnov, Skrin. Są to grody, których okręgi leżały w obrębie djecezyi gnieźnieńskiej. Bulla Adrjana IV z r. 1155 wylicza 16 grodów śląskich. Grody mazowieckie i kujawskie wylicza dokument Bolesława Kędzierzawego dla Mogilna z r. 1165. Wyraz castellania spotyka się pierwszy raz w dokumencie uposażenia kolegiaty sandomierskiej z r. 1191. W ciągu całego wieku XIII używano zarówno wyrazów castellania i castellatura na oznaczenie okręgów grodowych. Przy pierwotnem wyposażeniu kościołów katedralnych i starych opactw fundacyi książęcej, obdarzał monarcha najczęściej biskupa lub klasztor całemi kasztelanjami, z grodem książęcym i obszarem ziem uprawnych, wód, lasów i wszystkiemi osadami chłopów do gleby przywiązanych. Tak katedra kujawska otrzymała kasztelanję łagowską od Władysława Hermana na wstawienie się księżny Judyty. Arcybiskupstwo gnieźnieńskie posiadało, jak się zdaje, od samego początku kasztelanję żnińską, na północnych kresach Wielkopolski, a potem i łowicką w ziemi mazowieckiej. Pierwotnem uposażeniem biskupa kujawskiego była kasztelanja wolborska nad Pilicą, do czego później, prócz łagowskiej, przybyła kasztelanja gdańska. Do bogatej katedry krakowskiej należały 3 kasztelanje: sławkowska, tarczecka (późniejsze klucze biskupie: kielecki i bodzętyński) i chropska czyli piątkowiska w Sieradzkiem. I Tyniec — jak przypuszcza Stanisł. Smolka — był pierwotnie grodem książęcym, a kiedy na skale zamkowej nad Wisłą stanęła metropolja polskich opactw benedyktyńskich, cały okręg dawnej kasztelanii tynieckiej przeszedł na własność klasztoru. Gdy gród książęcy zwano po łac. castellum, wódz jego i całej kasztelanii był castellanus, z czego powstał polski kasztelan. Jak przedtem nazywano po polsku kasztelana, tego napewno nie wiemy, zdaje się jednak, że nazywano go „panem“ lub „grododzierżcą.“ W statutach mazowieckich z XV w. znajdujemy nazwę „grododzierżcy.“ Za Bolesława Chrobrego, który obronę krajową dzielnie zorganizował, i wogóle za doby Piastów, należała do kasztelana sprawa wojenna całej jego kasztelanii czyli okolicy, dla której osłony gród był zbudowany, jak również należały pobory danin, porządek i sądownictwo jako do zastępcy monarchy. Przywilej lądzki z roku 1145 mówi o kasztelanach jako o sędziach i wymienia Bogufała gnieźnieńskiego. Z wiekiem XIV upada władza sądownicza kasztelanów, a w statucie z r. 1454 powiedziano już wyraźnie, żeby kasztelanowie sądów nie sprawowali. Odtąd kasztelanją nazywano sam tylko urząd a nie część kraju, a kasztelan dowodził już pospolitem ruszeniem swego powiatu podczas wojny, a w czasie pokoju miał obowiązki cywilne z wojewodami, np. miary i wagi miejskie sprawdzać i wojewodów zastępować. Po koniec XIV w. zmniejszono też we właściwej Polsce liczbę kasztelanii i kasztelanów, którzy z powodu wzrastającej potęgi polskiej i trwałego związku z Litwą stawali się mniej potrzebni. Natomiast liczba kasztelanów na Rusi rosła. Przemyśl, Halicz, Chełm, Sanok, Lubaczów, wychodzą na grody kasztelańskie. Jak wojewodowie byli przedstawicielami województw całych, tak kasztelanowie grodów i stąd brali nazwę od grodów. Więc kasztelan województwa ruskiego zwał się nie jak wojewoda ruskim, ale lwowskim, kaszt. podolski — kamienieckim, mazowiecki — czerskim, pomorski — gdańskim, malborski — elbląskim. Gdy rada królewska doby piastowskiej zamieniła się w senat jagielloński, kasztelanowie wraz z wojewodami weszli w poczet senatorów. Że jednak kasztelanje były rozmaitego znaczenia, bo przy niektórych zamkach powstały zaludnione miasta i ziemie a gdzieindziej opustoszały więc konstytucja z r. 1569 podzieliła kasztelanów na dwie klasy. Z ogólnej liczby 87-miu w Rzpltej, zaliczono 35 do „większych“, 49 do „mniejszych,“ a 3-ch (krakowskiego, wileńskiego i trockiego, dając więc pierwszeństwo Litwie) posadzono między wojewodami. Starszeństwo krzeseł kasztelanów większych ustanowiono w r. 1569 takie: 1) krakowski, 2) wileński, 3) trocki, 4) poznański, 5) sandomierski, 6) kaliski, 7) wojnicki, 8) gnieźnieński, 9) sieradzki, 10) łęczycki, 11) żmudzki, 12) brzesko-kujawski, 13) kijowski, 14) inowrocławski, 15) lwowski, 16) wołyński, 17) kamieniecki, 18) smoleński, 19) lubelski, 20) płocki, 21) bełski, 22) nowogródzki, 23) połocki, 24) witebski, 25) czerski, 26) podlaski, 27) rawski, 28) brzesko-litewski, 29) chełmiński, 30) mścisławski, 31) elbląski, 32) bracławski, 33) gdański, 34) miński, 35) wendeński, 36) parnawski, 37) dorpacki. Ci trzej ostatni powstali już po r. 1569, a gdy później tylko część Inflant utrzymała się przy Polsce, postanowiono w ich miejsce kasztelana inflanckiego. Kasztelanów mianował król. Nie wolno im było sprawować innych urzędów ziemskich, ani posiadać w swojem województwie starostw grodowych, musieli zaś tam posiadać dobra ziemskie. Kasztelanowie pruscy mogli sprawować podskarbstwa pruskie; kasztelanowie wileński i trocki mieli w senacie Rzplitej starsze miejsca od wielu wojewodów. Gdy bowiem Litwa przed unją lubelską miała tylko 4 krzesła w senacie, a skutkiem unii przybyło wiele krzeseł nowych, zastrzeżono tym dwom kasztelanom prawo starszeństwa. O kasztelanie krakowskim powiada Kromer, iż tem się różni od innych, że oprócz tytułu, dochodów i zwyczajnej funkcyi senatorskiej nie ma żadnych innych obowiązków, jakie wszystkich kasztelanów są udziałem. Już i Kromer o tem wspomina, że Polacy zamiast „kasztelan“ używają często wyrazu „pan,“ dodając nazwisko jego grodu zakończone głoską ski, cki, np. pan poznański, pan płocki, pan krakowski, pan wileński, co oznacza kasztelana poznańskiego, płockiego i t. d. Żony ich nazywano także: pani poznańska, płocka, krakowska, wileńska i t. d. Urzędownie tytułowano kasztelanów większych po polsku „wielmożny,“ po łacinie magnificus, a mniejszych „urodzony“ i generosus. Prywatnie tytułowano wszystkich „jaśnie wielmożnymi.“ Kasztelanów mniejszych zwano „drążkowymi,“ gdy bowiem konstytucja nie wyznaczała dla nich starszeństwa krzeseł w senacie, to siadali gdzie mogli, czasem na poręczach czyli drążkach. W r. 1768 ustanowiono kasztelanję mazowiecką, dając jej najmłodsze krzesło między kasztelanami większymi. W roku 1775 ustanowiono trzy inne jeszcze kasztelanje: łukowską, żytomierską i owrucką, a także zniesiono urzędowny podział kasztelanów na większych i mniejszych.
MQtO7.
  • 2ybp0lp43c.pages.dev/1
  • 2ybp0lp43c.pages.dev/3

    • zastępca kasztelana w dawnej polsce